Dojrzałość szkolna.

• Drukuj
• E-mail

Dojrzałość szkolna

 Pójście dziecka do szkoły jest okresem przełomowym w jego życiu. Kończy się okres beztroskiego dzieciństwa, a także okres egocentryzmu. Dziecko zaczyna stopniowo „wrastać w grupę rówieśniczą”, przyjmować społeczny system wartości. Zmieniają się proporcje między podstawowymi formami działalności: zabawą, nauką i pracą. W wieku przedszkolnym dominuje zabawa indywidualna lub grupowa, nauka i praca są związane z zabawą i wynikają jako funkcje uboczne. Z chwilą pójścia do szkoły dziecko rozpoczyna systematyczną naukę, pod kierunkiem nauczycieli. Nauka przybiera postać pracy umysłowej, natomiast nasycenie elementami zabawowymi stopniowo maleje. Z tych to powodów dziecko przychodzące do szkoły musi spełniać określone wymagania rozwojowe pod względem fizycznym i psychicznym. Wymagany poziom rozwojowy określa się dojrzałością lub gotowością szkolną. Najogólniej, mówiąc o dojrzałości szkolnej zazwyczaj mowa jest o zespole cech psychofizycznych, ukształtowanych w toku rozwoju, które pozwalają sprostać wymaganiom szkolnym. Kryteria dojrzałości szkolnej obejmują: rozwój fizyczny, rozwój procesów poznawczych oraz dojrzałość społeczną i emocjonalną.

Przez dojrzałość fizyczną rozumie się taki wzrost, wagę, proporcję ciała, że dziecko może bez przeszkód korzystać z urządzeń i przyborów szkolnych. Dodatkowo zmniejsza się podatność na zmęczenie (ile godzin dziecko spędza w szkole, nie mogąc położyć się i odpocząć?) i zwiększa odporność na choroby. Od tej dojrzałości szkolnej zależy także rozwój ruchowy dziecka (bieganie, skakanie, utrzymywanie równowagi – te czynności są niezbędne dla poznawania stosunków przestrzennych i dla orientacji w otoczeniu; ma to wielki wpływ na powodzenie nauce!) i rozwój ruchów rąk (jakość i tempo pisania – to bardzo ważne czynności w szkole!)

Dojrzałość psychiczna to taki poziom wszystkich procesów poznawczych i emocjonalnych, od – których zależy funkcjonowanie dziecka w szkole i powodzenie (lub nie) w nauce.

Procesy poznawcze to; uwaga, pamięć, spostrzeganie wzrokowe i słuchowe, myślenie, mowa.

Uwaga– stopień koncentracji, czas skupienia, zdolność skupienia się na jednym obiekcie – rzutują one na przyswajanie wiedzy i wykonanie czynności.

Pamięć– kłopoty z zapamiętywaniem to luki w wiedzy, braki w wiedzy, to kłopoty z uczeniem się szkolnym – warto wiedzieć, że dzieci zapamiętują to, co je ciekawi, a nie to, co jest ważne!

Spostrzeganie wzrokowe– od niego zależy odróżnianie liter i cyfr, a przez to ich znajomość; różnicowanie to opiera się na analizie i syntezie wzrokowej (spostrzeganie zależności i stosunków przestrzennych między elementami liter i cyfr). Spostrzegamy kształty, wielkość, kolejność liter itp. – zapamiętujemy te dane i dzięki temu uczymy się pisać i czytać (zaburzenia w tym zakresie mogą sugerować „ryzyko dysleksji”, – czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania przy prawidłowym poziomie umysłowym);

Spostrzeganie słuchowe– dzięki niemu możemy podzielić wyrazy na sylaby, na głoski, (czyli dokonać analizy słuchowej) podporządkować głoskom litery i zapisać dany wyraz. Różnicowanie brzmienia głosek, ich kolejność itp. To także podstawa nauki czytania (zaburzenia tym zakresie mogą sugerować ryzyko dysleksji);

Myślenie – to główny proces umożliwiający uczenie się i nie tylko szkolne. Prawidłowe myślenie zależy od indywidualnych możliwości operowania informacjami oraz od ilości i jakości tych informacji. W operowaniu informacjami, w przetworzeniu ich i na tej podstawie tworzeniu nowych informacji ogromne znaczenie ma doświadczenie, ćwiczenia. Począwszy od 6-7 lat dzieci zaczynają wnioskować i po raz pierwszy wiązać ze sobą informacje na zasadach logicznych, stopniowo przechodzą do oceniania problemów z różnych punktów widzenia – jest to podstawą kształtowania się myślenia matematycznego.

Prawidłowy poziom myślenia jest warunkiem przyswajanej wiedzy i jej wykorzystywania, czyli warunkiem procesu szkolnego uczenia się.

Mowa - jest zdolnością porozumiewania się. Dziecko dojrzałe do szkoły ma poprawną wymowę (dzieci piszą tak jak mówią), potrafi za pomocą słów przekazać informację w sposób zrozumiały dla odbiorcy; rozumie przeczytany tekst i potrafi „zwerbalizować” swoje myśli.

Wszystkie procesy poznawcze wiążą się ze sobą, są od siebie współzależne i opóźnienie czy też zaburzenie któregoś z nich wpływa negatywnie na poziom pozostałych.

Procesy emocjonalne i motywacyjne – to odczuwanie i przeżywanie relacji: ja – świat, to także motywy naszego działania.

Dojrzałość emocjonalna i motywacyjna to stawianie na pierwszym miejscu poczucia obowiązków, odpowiedzialności za swoje postępowanie, to zdolność do „odkładania na później” przewidywanych przyjemności na rzecz obowiązków. To także zdolność do częściowego opanowania emocji i kontrolowanie ekspresu emocji. To zdolność uczenia się na własnych błędach i do pokonywania trudności.

Dojrzałość społeczna – umiejętność zgodnego współżycia i współdziałania z innymi, to znajomość norm społecznych, to uczucia społeczne, zmniejszanie się egocentryzmu itp. Dziecko dojrzałe społecznie odnosi do siebie polecenia skierowane do całej grupy, czuje się członkiem grupy i zaczyna poprzez uczestnictwo w grupie zaspokajać swoje potrzeby ruchowe i psychiczne (akceptacji, uznania, opiekowania się itp.

Dziecko idąc do pierwszej klasy powinno:

• Zdecydowanie używać jednej ręki podczas jedzenia, rysowania
• Powinno mieć dobre umiejętności w zakresie samoobsługi – ubieranie się, mycie, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, posługiwanie się sztućcami.
• Właściwie nazywać kierunki przestrzeni i strony ciała, wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie (lewy – prawy, nad- pod, góra – dół, na, za).
• Nie odwracać kształtów, znaków przy ich odwzorowaniu, nie powinno robić „zwierciadlanego odbicia”.
• Rysując, sześciolatek powinien stosować odpowiednie kierunki – od góry do dołu, od lewej do prawej strony i koło – przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.
• dziecko chce podporządkować się poleceniom, wskazówkom i uwagom osób dorosłych – wie, że ono nie jest „najmądrzejsze” i że nie wszystko umie najlepiej – daje sobą kierować.

Badanie dojrzałości szkolnej przeprowadza się zazwyczaj na podstawie kwestionariusza gotowości szkolnej obejmującego siedem bloków tematycznych z zadaniami w zakresie:

• logicznego myślenia
• spostrzegawczości,
• odwzorowań graficznych
• znajomości figur geometrycznych
• umiejętności przeliczania elementów,
• klasyfikowania,
• wymowy i komunikacji słownej

Każde zadanie w określonym bloku tematycznym jest zaznaczone przez odpowiednie podkreślenie. Do kwestionariusza dołączony jest arkusz obserwacji zachowania dziecka.

Nie wszystkie zachowania i postępy w rozwoju dziecka można zbadać i zapisać w formie ankiety lub kwestionariusza. Dlatego bardzo ważna jest ciągła obserwacja dziecka w sytuacjach problemowych oraz codziennym życiu w społeczności przedszkolnej. Należy pamiętać, że dziecko może inaczej zachowywać się w przedszkolu, a inaczej w domu. Zdarza się, że dziecko rozmowne i pewne siebie w gronie rodzinnym, w grupie rówieśniczej jest nieśmiałe i reaguje płaczem nawet na drobne niepowodzenia, albo odwrotnie – nieposłuszne i uparte w domu, w grupie rówieśniczej w przedszkolu jest grzeczne i pilne.

Warto również porozmawiać o swoim dziecku z nauczycielką. To właśnie nauczyciel „zerówki” jest przygotowany do obserwacji dziecka pod kątem jego dojrzałości. Posiada również doświadczenie, dzięki któremu bardzo łatwo potrafi wychwycić braki i niedociągnięcia. Jeżeli takie występują, powinno to skłonić rodziców do pomocy w wyrównywaniu braków, w zależności od rodzajów braków - czasami wystarczają dwa tygodnie, aby dziecko wyrównało braki. Nie należy wpadać w panikę, ale też nie należny czekać, że dziecko z tego wyrośnie.

H. Grabarska